به گزارش همدان ورزش به نقل از  پایگاه خبری فاروج، دست مرشد که با زنگ آشنا می‌شود و صدای ضرب که در فضای زورخانه پر می‌کشد، آسمان شهر در هوای سرد بهمن ماه  سال 92، گرم و شهر پر می‌شود از نوای خوش ذکر مولای متقیان.

سالن ورزش های باستانی فاروج، در یک روز سرد از بهمن ماه افتتاح شد، روز سردی که پاهای  باستانی کاران مهمان دعوت شده برای اجرای برنامه را کبود کرد، اما به رغم لرزش دست وپای ورزشکاران مهمان، برنامه به خوبی اجرا ونوای دلنشین مرشد وزنگ گود باستانی، بارقه های امید را در دل علاقمندان این رشته روشن کرد، اما افسوس که این امیدواری به درازا نکشید وچراغ  سالن افتتاح شده روشن نشد وزنگ گود، زنگ زد و روی رد دست مرشد در روز افتتاح  خاک فراموشی نشست.

در روز افتتاح ورزشکاران که لباس یکدست نطعی پوشیده‌اند به‌ترتیب سابقه قبل از ورود به گود خم می‌شوند، انگشتان دست راست را به رسم قدم بوسی پوریای ولی و احترام به ساحت زورخانه به زمین زده و روی لب‌ها می‌گذارند و می‌بوسند. میاندار که از سابقه‌دارترین ورزشکاران است در وسط گود با آهنگ ضرب مرشد ورزشکاران را رهبری می‌کند تا حرکات همه افراد با هم تطبیق یابد و یکسان شود. رسم میانداری اقتضا می‌کند که میاندار قبل از ایستادن وسط گود از بزرگ‌ترین شخص حاضر در زورخانه یا مرشد رخصت بگیرد و بعد سایرورزشکاران باسابقه را برای میانداری به داخل گود بفرما بزند.

تا رسم ومرام جوانمردی واحترام پیشکسوت در جوان ترها نهادینه شود.

ورزش‌های باستانی که روزگاری مایه مباهات مردم کشورمان بود این روزها در سایه باشگاه‌های بدنسازی کم‌کم رنگ می‌بازند و چراغشان رو به خاموشی می‌رود. بدنسازی این روزها نسخه بدلی ورزش پهلوانی شده؛ ورزشی که غربی‌ها آیین‌های جوانمردی، ادبیات و موسیقی‌های اصیل را از آن حذف و جایش را با دستگاه‌های بدنسازی و موسیقی‌های بی‌ریشه غربی پر کرده‌اند. حالا جای اشعار گلستان و بوستان سعدی، حماسه‌‌های شاهنامه، عاشقانه‌های نظامی و فرهنگ جوانمردی در گوشه و کنار شهرمان خالی مانده و به جایش باشگاه‌هایی سر برآورده‌اند که نتیجه پیوند ناموفق فرهنگ ایرانی و غربی هستند.

 یک مرشد که مایل به ذکر نامش نبود  با ابراز تأسف از بی‌مهری‌هایی که به ورزش باستانی می‌شود، می‌گوید: «در قدیم وقتی می‌خواستند محله‌ای را آباد کنند مقید بودند که در کنار مسجد، حمام وبازار، زورخانه‌ای نیز بنا کنند. چراغ زورخانه‌ها همیشه روشن بود و ورزشکاران هر شب با صدای ضرب مرشد، وسط گود مشق پهلوانی می‌کردند و صدای تحسین تماشاچیان هنگام میل‌زدن و کشتی‌گرفتن و کباده‌زدن، آهنگ جاری زندگی در زورخانه و محله بود».

در سال‌های نه چندان دور شوق حضور در زورخانه‌ها، نشستن پای قصه‌های مرشد، میانداری کردن بزرگان و دست‌گیری از مستمندان در جشن گلریزان، از جوانان پهلوانانی می‌ساخت نظیر جهان پهلوان تختی حالا اما اوضاع دگرگون شده است.

آداب زورخانه

ورزشکار زورخانه‌ای بنا به دستورات مربی خود باید همواره طاهر، سحرخیز، پاک‌نظر، خوش‌خلق و فروتن باشد؛ مرتکب حرام نشود و از رذایل بپرهیزد.

ورزش معمولا بعد از نماز صبح شروع می‌شود و بعد از چاشتگاه خاتمه می‌یابد. معمولا ورزش زورخانه‌ای در شب‌های قدر و‌ماه رمضان، بدون ضرب و آواز، انجام می‌شود.

مرشد زورخانه موظف است به تناسب اهمیت و مقام ورزشکاران به آنها خوش آمد بگوید و با ‌زدن زنگ، همه را از ورود و لزوم احترام به بزرگان باخبر سازد. هرپهلوانی که می‌خواهد وارد گود شود، خاک گود را به رسم ادب به سایرین و احترام گود زورخانه، می‌بوسد.

ورزش با لباس معمولی در زورخانه ممنوع است و ورزشکار فقط باید با شلوار مخصوص این ورزش وارد گود شود.

خــوردن، آشامیــدن، سیگارکشیدن و صحبت و خنده بیجا، در گود زورخانه ممنوع است.

حرکات زورخانه‌ای

حرکات یا در واقع برنامه ورزش در زورخانه عبارت است از: سنگ گرفتن، شنارفتن، میل گرفتن، چرخ زدن، پای زدن، کباده زدن، کشتی و بالاخره مشتمال.

سنگ گرفتن: پهلوان سنگ‌باز ابتدا به پشت می‌خوابد و 2 قطعه سنگ را می‌گیرد و با غلتیدن به چپ و راست، ورزش می‌کند.

شنا رفتن: این حرکت با استفاده از تخته شنا یا بدون آن انجام می‌شود. هنگام شنا، مرشد معمولا اشعار حماسی خاصی را از شاهنامه فردوسی با ریتم دلپذیری می‌خواند.

میل گرفتن: بازی با نوع سنگین (هرجفت از ۱۲ تا ۳۰ کیلو) و شیرین‌کاری با نوع سبک (از ۳ تا ۶ کیلو). برای میل گرفتن مرشد با آهنگ ضرب و خواندن اشعار مناسب، صحنه را گرم نگاه می‌دارد.

چرخ زدن: پس از میل گرفتن، در ورزش زورخانه‌ای، برنامه چرخ زدن آغاز می‌شود. پهلوانان در این حرکت روی یک یا 2 پا با سرعت زیادی دور خود می‌چرخند و گاه نیز با پرش روی یک پا یا 2 پا در حال چرخ تماشاچیان را از لحاظ قدرت جسمی خود در حفظ تعادل، به حیرت و تحسین وامی‌دارند.

پای زدن: بعد از چرخ زدن میاندار به وسط گود می‌آید و سایرین گرد او حلقه می‌زنند و مرشد با ضرب خود آهنگ و ریتمی را تکرار می‌کند تا ورزشکاران، حرکات خود را با حرکات میاندار تطبیق دهند.

کباده کشیدن: کشیدن کباده نیز به این ترتیب است که ورزشکار، تنه کباده را به‌دست چپ و زنجیر آن را به‌دست راست گرفته و بالای سر می‌برد و طوری حرکت می‌دهد که دست‌ها از آرنج تا مچ به‌طور افقی روی سر قرار می‌گیرد.

شیرین‌کاری: این حرکات به استعداد و علاقه شخصی ورزشکاران و پهلوانان بستگی دارد مانند: پشتک و وارو زدن کف گود، روی دست بلند شدن، راه رفتن با 2 دست و یک دست، پرتاب میل و باز گرفتن آن از هوا، بازی با 3 میل ضمن پرتاب و دوباره گرفتن آنها و غیره.

مشتمال: در هر زورخانه‌ای یک مشتمال‌چی وجود دارد. مشتمال زورخانه‌ای در حقیقت یک نوع ماساژ کامل بدن برای رفع کوفتگی و خستگی عضلات و اندام‌هاست.

ابزار ورزش زورخانه‌ای

وسایلی که در ورزش زورخانه‌ای از آن استفاده می‌شود همانند ابزار و ادواتی است که در جنگ‌های قدیم از آن استفاده می‌شده است.

«تخته شنا» مانند شمشیری است که جنگاوران هنگام نماز یا حرکات شنا پیش روی خود می‌گذاشتند و حرکات شنا و انواع هفتگانه آن شبیه حرکت سینه‌خیز است.

«میل» همان گرز است که در قدیم در جنگ‌ها از آن استفاده می‌شد و«سنگ» بسیار شبیه سپر جنگاوران قدیمی است. «کباده» که در زبان عربی به آن «کمان» گفته می‌شود شبیه کمان ساخته شده است.

«گود» زورخانه نشانی از میدان جنگ است که به‌صورت مقعر ساخته شده و «ضرب» زورخانه هم همان طبل جنگ است که در قدیم برای تهییج و تحریک جنگاوران نواخته می‌شده است.

بعد از ورود اسلام به ایران و آمیخته شدن فرهنگ زورخانه با اعتقادات مذهبی، برخی از این ابزار و حرکات ورزشکاران معنایی دوگانه پیدا کردند. مثلا «سنگ» نه‌تنها به شکل سپر جنگی ساخته می‌شود بلکه سمبل در قلعه خیبر نیز هست که حضرت علی(ع) در جنگ خیبر آن را از جا کند یا گفته می‌شود «گود» را در سال‌های آغازین شکل‌گیری زورخانه‌ها بسیار کم عمق می‌ساختند ولی پس از واقعه کربلا، گود زورخانه را به نشانه گود قتلگاه حضرت سیدالشهدا(ع) عمیق‌تر کردند.

آنچه مسلم است اینکه بنیاد ورزش زورخانه‌ای براساس فتوت و جوانمردی است و این طبقه از ورزشکاران به سابقه جوانمردی که خوی پهلوانان ایرانی است، طریقه «فتوت» را بین خود رواج داده‌اند و طهارت و حلم و مدارا و ترک لذت و رخصت را پذیرفته‌اند.

پهلوانان علاوه بر آشنایی با فنون ورزش‌های باستانی دارای خصایص اسلامی و انسانی بوده و تربیت شده گود زورخانه هستند، بر این اساس فدراسیون ورزش‌های زورخانه‌ای 8 محور رابا الهام از 8 ضلعی گود زورخانه انتخاب کرده است که ورزشکاران با احراز این 8 محور پهلوان نامیده می‌شوند.

چنانچه فردی به مقام پهلوانی برسد بعد از یک سال و بعد از اطمینان از شخصیت و فتوت او بازوبند پهلوانی را تحویل می‌گیرد. مقام پهلوانی انسان را به تعالی رهنمون می‌سازد،چراکه زورخانه قبل از قهرمان‌پروری به‌دنبال رشد و پرورش منش‌های پهلوانی و پهلوان‌پروری است.

افسوس  که این فرصت از علاقمندان به این ورزش در شهرستان گرفته شده است، با توجه به انتصاب چند روزه رئیس ورزش وجوانان،  مصاحبه به وقت دیگر موکول شد وپیگیری برای یافتن شماره تماسی از مسئول هیئت ورزش های باستانی شهرستان هم ناکام ماند!

17 شوال روز نبرد پهلوانی بزرگ جوانمرد عالم بشریت حضرت علی(ع) با عمروبن عبدود در جنگ خندق که نماد شجاعت و اخلاق است توسط شورای فرهنگ عمومی تصویب و به تایید شورایعالی انقلاب فرهنگی رسیده و ابلاغ شده است.

درج و تصویب" روز فرهنگ پهلوانی و ورزش زورخانه ای" در متن تقویم رسمی کشور، با هدف پاسداری وترویج فرهنگ ارزشمند پهلوانی و جوانمردی و همچنین در راستای اهداف یونسکو در زمینه حفاظت از میراث فرهنگی ناملموس انجام شده است .