داغ حادثه تلخ بهمن حالا روی شانه‌های اشترانکوه سنگینی می‌کند، بیشتر از سفیدی برف و چاله‌هایی که پشت هم کنده شده و پیکر اشترانکوه را شخم زده است، سیاهی حادثه کام همه را تلخ کرده، تلخی که ذهن همه را این روزها بدجور درگیر کرده است، همه که می‌گوییم یعنی از اشترانکوه و ازنا و لرستان در غرب ایران گرفته تا مشهد و خراسان در شرق ایران...

صبح روز پنج‌شنبه بود که آخرین پیکر کوهنوردان مفقودی در اشترانکوه از دل برف‌ها بیرون کشیده شد، صدای لرزان عوامل امدادی از پشت بی‌سیم به گوش می‌رسد، همه هق‌هق‌شان بلند می‌شود، از خلبان پروازهای گاه‌وبیگاه به اشترانکوه تا کوهنوردانی که به کمک تیم‌های جستجو آمده‌اند، روی کاور پیکر نهمین کوهنورد می‌نویسند: «نمیری از یاد سید علی جان»!

حادثه در اشترانکوه

بر اساس این گزارش، ۱۴ نفر کوهنورد مشهدی که به همراه یک کوهنورد الیگودرزی برای صعود به ارتفاعات اشترانکوه- آلپ ایران- عازم منطقه شده بودند دچار حادثه شدند. این کوهنوردان به‌رغم اعلام هواشناسی مبنی بر شرایط نامساعد جوی با همراهی یکی از کوهنوردان الیگودرزی راهی منطقه می‌شوند که متأسفانه در ادامه مسیر با «بهمن» مواجه شده و از هم فاصله می‌گیرند.

در جریان این حادثه ۸ کوهنورد مشهدی به همراه یک کوهنورد الیگودرزی جان باختند که پیش از ظهر پنجشنبه ۲۴ آذرماه پیکر آخرین کوهنورد مفقودی حادثه پس از ۷ روز جستجو در اشترانکوه پیدا شد.

بنابراین گزارش منطقه حفاظت‌شده اشترانکوه یکی از مناطق منحصربه‌فرد و پرجاذبه طبیعی غرب کشور است که به لحاظ برخورداری از شرایط زیست‌محیطی و ویژگی‌های زمین‌شناسی زیستگاه مناسب و مستعدی برای رشد و تکثیر وحوش به‌خصوص پستانداران محسوب می‌شود.

اشترانکوه به دلیل واقع‌شدن در قلب سلسله جبال زاگرس دارای قلل سرد مرتفع بالای سه هزار و ۵۰۰ متر از سطح دریا و همچنین دره‌های نسبتاً گرم است. اشترانکوه رشته‌کوهی به طول تقریبی ۵۰ کیلومتر است که در جهت شمال غربی-جنوب شرقی امتداد دارد.

یخچال‌های طبیعی و دائمی این رشته‌کوه که یکی از زیباترین کوه‌های کشور به شمار می‌رود، در تمام سال از برف و یخ پوشیده است. اشترانکوه در جنوب شهر دورود و ازنا قرار دارد و به «آلپ ایران» نیز معروف است؛ البته این نام تنها به خاطر بلند بودن آن به آن تعلق نگرفته است بلکه به دلیل شیب تند کوه‌هایش و دره‌های جوان و «وی» شکل و یخچال‌های طبیعی است. ارتفاع بلندترین قله آن سن بران ۴۱۵۰ است.

در این گزارش ابعاد مختلف حادثه اشترانکوه را بررسی می‌کنیم.

قله «کول جنو» کوه تمرینی برای هیمالیا نوردی

جواد نظام دوست مربی کوهنوردی و مسئول تیم امداد و نجات خراسان با اشاره به اینکه اشترانکوه یک‌رشته کوه نسبتاً طولانی است که ۴۵ تا ۵۰ کیلومتر طول دارد، وجود ۴۲ قله اسمی این رشته‌کوه را مشهور کرده و به‌عنوان آلپ ایران شهرت یافته است، گفت: قله «کول جنو» انتهایی‌ترین قسمت رشته‌کوه و خطرناک‌ترین قله است، همه فنی کاران این قله را به‌عنوان یک کوه تمرینی برای هیمالیا نوردی می‌دانند.

وی بابیان اینکه واقعیت امر این است که در کشور کوهنورد حرفه‌ای نداریم، کوهنورد حرفه‌ای شغلش کوهنوردی است و اسپانسر می‌گیرد برای صعود و امکانات بسیاری دارد، تصریح کرد: فیلم‌ها و تصاویر موجود از صعود به قله قبل از ساعت ۱۳ نشان می‌دهد که هوا صاف و شفاف است.

مسیر ۴ ساعته ای که طولانی شد

مسئول تیم امداد و نجات خراسان با اشاره به اینکه تا ساعت یک بعدازظهر هوا خوب بوده است، گفت: شاید این اشتباه را داشته‌اند که تصور کرده‌اند ۳ تا ۴ ساعت راه تا قله دارند درحالی‌که با توجه به تعداد نفرات، سخت و دیر به قله می‌رسند.

نظام دوست یادآور شد: کوهنوردان ساعت بدی به قله می‌رسند و قبل از دو باید برمی‌گشتند.

حمید مساعدیان رئیس بخش جستجو و نجات فدراسیون کوهنوردی ایران نیز در سخنانی با اشاره به اینکه ۱۴ کوهنورد خراسانی روز چهارشنبه به اشترانکوه می‌روند و پنجشنبه وارد منطقه شده و صبح به صعود می‌روند، گفت: ۱۵ و ۳۰ دقیقه تا ۱۶ بعدازظهر قله را صعود می‌کنند و در هنگام برگشت با توجه به بارش سنگین برف به دلایلی ازجمله دید کم، از مسیر اصلی منحرف می‌شوند و به‌جای مسیر زمستانه وارد دهلیزی می‌شوند.

وی ادامه داد: حدود ساعت ۴ بعدازظهر ۳ نفر از کوهنوردان که شرایط بهتری داشتند به سمت پناهگاه می‌روند که مسیر را پیدا کنند، اما ۸ نفر در دهلیز براثر بهمن سنگین که ۳۰۰ در ۸۰ متر طول و عرض داشته، گرفتار می‌شوند.

کوهنوردان می‌توانستند صعود خود را به هفته بعد یا دو روز بعد موکول کنند

رئیس بخش جستجو و نجات فدراسیون کوهنوردی با اشاره به اینکه از سه روز قبل در کانال‌های تلگرامی مختص کوهنوردان هشدارهایی نسبت به اینکه روز پنجشنبه با بارش سنگین برف مواجه هستیم را داده بودیم، گفت: از کارشناس هواشناسی هم پرسیدم و این موضوع را تائید کردند؛ این گروه می‌توانستند صعود خود را به هفته بعد یا دو روز بعد موکول کنند.

مساعدیان خاطرنشان کرد: نقشه‌هایی که داریم هشدارها را داده بودند که در روزهای چهارشنبه تا جمعه هوا نامساعد است و روز پنجشنبه را اوج بارش برف اعلام کرده بودند.

نقشه‌ها هوای بسیار مخرب را در روز پنجشنبه نشان می‌داد

محسن هاشمی نژاد کارشناس هواشناسی نیز در سخنانی با اشاره به اینکه از ابتدای هفته نقشه‌ها ورود سامانه جوی ناپایدار را نشان می‌دادند، هشدارهای هواشناسی نیز در این رابطه صادرشده بود، اظهار داشت: سازمان هواشناسی و همه سایت‌ها این هشدارها را اعلام کردند و نقشه‌های مربوط به شرایط نامساعد جوی در کانال‌های ویژه کوهنوردی نیز بارگذاری شده بود.

وی با تأکید بر اینکه نقشه‌ها هوای بسیار مخرب را در روز پنجشنبه نشان می‌داد، افزود: من توصیه کرده بودم که بحث بهمن را لحاظ کنند، باد شدید را هشدار دادم، افت محسوس دما را هشدار داده بودیم و بارش بسیار سنگین برف را پیش‌بینی کرده بودیم.

برای روز پنجشنبه هشداری داده شده بود مبنی بر اینکه هر سه پدیده بارش سنگین، وزش باد و افت دما اتفاق می‌افتد

این کارشناس هواشناسی با اشاره به اینکه با تک‌تک این شرایط سخت هوایی شاید بشود کنار آمد اما برای روز پنجشنبه هشداری داده‌شده بود که هر سه پدیده بارش سنگین، وزش باد و افت دما اتفاق می‌افتد، گفت: گاهی برخی الگوهای هواشناسی خروجی متناقض نشان می‌دهند اما در این مورد تمام الگوهای ما شرایط مخرب هوایی را نشان می‌دادند.

هاشمی نژاد از کوهنوردان خواست هشدارهای هواشناسی را جدی بگیرند.

جزئیات حادثه از زبان کوهنورد بازمانده

حسن موسوی پور کوهنورد نجات‌یافته حادثه اشترانکوه با اشاره به جریان صعود تیم ۱۴ نفره کوهنوردان خراسانی اظهار داشت: نفرات تیم با سنجش سرپرست گروه عضوگیری و ثبت‌نام شدند، سوابق کوهنوردی و قابلیت فنی آن‌ها سنجیده شد و عازم منطقه شدیم.

وی بابیان اینکه در روز جمعه به خاطر اینکه برف تازه روی قله‌ها می‌نشست امکان صعود نداشتیم و تنها فرصت برای صعود پنجشنبه بود، گفتیم اگر هوا جواب نداد برمی‌گردیم، تصریح کرد: صبح روز پنجشنبه ساعت ۶ حرکت کردیم، ساعت ۹ بود که تمام نفرات سوار تیغه‌ها شده و در ایمنی کامل وارد مسیر شدند؛ ساعت یازده بود که در آخرین خروجی مسیر سرپرست گروه تعیین کرد چند نفر به‌عنوان پشتیبان برگردند و ۳ نفر از اعضای تیم برگشتیم و با بیسیم با تیم اصلی در ارتباط بودیم.

این کوهنورد نجات‌یافته حادثه اشترانکوه با بیان اینکه از ساعت ۱۸ عصر برای برقراری ارتباط با تیم تلاش کردیم اما تا ساعت ۱۹ و ۳۰ دقیقه این ارتباط برقرار نشد، درنهایت گفتند وارد دهلیز شده‌اند و مسیر را عوض کرده‌اند، ادامه داد: هیچ مشکلی در تیم نبود و فقط در تماس آخر رادیویی که داشتیم گفتند یک ساعت دیگر به سمت سر گردنه برویم تا بتوانند نور ما را ببینند و به سمت جان‌پناه حرکت کنند.

موسوی پور خاطرنشان کرد: ساعت ۲۳ و ۳۰ دقیقه اولین نور را دیدیم و ۳ نفر از اعضای تیم به ما رسیدند که خیلی خسته بودند؛ درنهایت متوجه شدیم که مابقی افراد تیم درگیر ریزش بهمن شده‌اند.

عملکرد عالی تیم جستجو و امداد و نجات

نظام دوست مربی کوهنوردی و مسئول تیم امداد و نجات خراسان در بخش دیگری از سخنان خود بابیان اینکه در عملیات‌های امدادی مختلفی حضورداشته‌ام، این برنامه عملیات و جستجو در اشترانکوه عالی بود، تعظیم می‌کنم به داوطلبان هلال‌احمر ازنا و دیگر نیروهایی که در عملیات جستجو شرکت داشتند، تصریح کرد: چند روزی را در پایگاه امداد جاده‌ای ازنا مستقر بودیم، امدادگران شهرستان ازنا ما را به منزل خود بردند و از ما پذیرایی کردند، این مسائل خیلی ارزشمند است.

وی با تأکید بر اینکه امدادگران آنچه داشتند در طبق اخلاص گذاشتند، ادامه داد: معاون هلال‌احمر لرستان در جمع امدادگران حضور داشت، در ابتدای عملیات تنها ۴ سونداژ در ازنا وجود داشت که فوراً از استان‌های اصفهان و تهران درخواست دادند و امکانات رسید.

مسئول تیم امداد و نجات خراسان با اشاره به اینکه می‌بایست سیستم‌های امدادی امکانات بیشتری داشته باشند، یادآور شد: استاندار لرستان نیز در جریان عملیات جستجو بسیار کمک و حمایت کردند.